Şipşak Fotoğraf

Fotoğraf kameraları ilk icat edildiğinde at arabası ile taşınan kocaman makinelerdi. Sonra biraz küçülerek bizim çocukluğumuzda yetişip fotoğraf çektirdiğimiz “şipşak” makinelere dönüştü. Bunlar da fotoğrafçının kafasını ve ellerini içerisine soktuğu kocaman kutulardı. Tahtadan üç ayaklı bir sehpa üzerine monte edilmiş ve içerisinde fotoğrafın banyo edilip kâğıda baskı yapıldığı küçük bir karanlık odaydı. Zaten bütün dünya fotoğraf makinelerine “Kamera Obscura” yani “karanlık oda” diyor. Kamera, oda veya gemilerdeki küçük odalara da kamara deniliyor ya, öyle bir odacık… Her ne kadar internette yanlış olarak Yunanca denilse de aslında kökü Arapça ve Farsça’ya dayanıyor. 

Üstte siize, İspanya’da kendi çektiğim, Endülüs devletinden günümüze yadigâr kalan bin direkli Kurtuba Ulu Camiinde güzel kemer örneklerinden bir kare. Fotoğraf: Rasim Soylu

Bu da Kurtuba Ulu Camiinde kemerli mihrap. Bundan bin yıl önce Avrupa Orta Çağ karanlığında yaşarken Müslüman dedelerimiz ne kadar güzel eserler yapmışlar. Fotoğraf: Rasim Soylu

1500’lü yıllarda yaşamış ünlü Türk denizcisi Seydi Ali Reis’in Mirat-ül Memalik kitabında da geçtiğine göre bayağı eski bir kelime olsa gerek. Bir de “kemer” kelimesi de aynı kökten geliyor. Kamara, yani kemerli oda. Yani tarihi eserlerde gördüğümüz iki sütunun üzerinde yer alan yuvarlak bağlantı. Tabi belimize taktığımız kemer de aynı kökten gelen ve Yunanca kaynaklardan daha eski Farsça bir kelimeymiş. Yani anlayacağınız Avrupalılar, bizim dedelerimizin kullandığı şeyleri getirip bize kendilerininmiş gibi satıyorlar.

…

Şipşak fotoğraf makinesi ya da Kamera Obscura, yani Karanlık Oda.

Peki konumuz olan bu makinelere niçin şipşak diyorlar? 

Bu makinelerde, fotoğrafçının karşısına oturuyorsunuz, fotoğrafınızı çekip onbeş dakikada kâğıda basıp size veriyor. Günlerce beklemenin yanında fotoğraf hemen hazır olduğu için, “şipşak” denilmiş. Hemen çıkartıyor kutunun içerisinden veriyor… 

Bir de fotoğrafın negatifi var, buna ‘arap’ı da deniliyor. Yani önce negatifi çıkartıyor, sonra bu negatifi kullanarak pozitif basıyor. Negatif fotoğrafta, resimdeki koyu olan yerler açık renk, açık olan yerler koyu renk görünüyor. Örneğin yüzümüz gerçekte açık renk ama negatif fotoğrafta koyu yani siyah çıkıyor. Bu sebeple negatif fotoğrafa ‘arap’ deniliyordu. Tabi o zamanlar henüz renkli fotoğraf da yoktu. 

O yıllardan bir Şipşak fotoğrafçı.

Üstte, fotoğrafın ‘Arap’ı ya da Negatif Fotoğraf.