Ve Kanatlar Açılır... Göç Başlar

Göç vakti geldiğinde kuşlar göç ederler. Aslında hayvanların dünyasında göç edenler sadece kuşlar değildir. Filler, zebralar, bazı böcekler, somon balıkları, istakozlar.. ve daha pek çok hayvan göç eder. Ama kuşların göçleri en ilginç olanıdır. Hep üzerimizden uçup gittikleri için, yeryüzündekilere kanat sallar kuşlar...

Göçmen kuşları inceleyen bilim adamları, en çok şu sorunun cevabını merak ediyorlar: "Neden bazı kuşlar göç ederken, bazıları etmiyor?" Mesela, kırlangıçlar gidiyor da, serçecikler neden gitmiyor?

Aslında bu sorunun cevabı tam olarak bilinmiyor. Tıpkı gece olunca uykumuzun gelmesi gibi, göç zamanı gelince bazı kuşların göçeceği gelir. Ve yolculuk hazırlıklarına başlarlar. Vücutlarında bir takım değişiklikler olur.,

Havaların soğumaya başlaması, gündüzlerin kısalıp, gecelerin uzaması, güneş ışıklarının yaz günlerine oranla yumuşaması gibi olaylar, kuşları etkiler. İştahları açılır ve oburlaşırlar. Kısa sürede vücutlarında yağ birikir. Çünkü uzun sürecek göç yolculuğu sırasında kuşların enerjiye ihtiyaçları vardır. İşte o yağlar, yol boyunca eriyerek, kuşlara enerji sağlar. Tıpkı uçakların uçuştan önce depolarını yakıtla doldurması gibi...

Kuşlara Özel Uçuş Ekipmanları

Kuşların kulakları tıpkı barometre (hava basıncını ölçen alet) gibi çalışır. Böylece yerden ne kadar yükseklikte olduklarını, hava basıncından anlayabilirler. Eğer bizim kulaklarımız da kuşlar gibi olsaydı, pencereden bakmadan, bir apartmanın kaçıncı katında olduğumuzu söyleyebilirdik.

Bu kulaklar aynı zamanda hava tahmini yapmaya da yarar. Yani kuşlar hava bozacak mı, yağış mı olacak, fırtına mı çıkacak.. önceden hissederler.

Pek çok kuş, mümkün olduğu kadar yüksekten uçmayı tercih eder. Mesela bazı kaz türleri yerden 7 ile 8 bin metre yukarılarda uçabilirler. Bu mesafede oksijen çok azdır. Yani nefes almak insanlar için imkânsızdır. Fakat kuşların solunum sistemi kesintisiz nefes almalarını sağlayacak şekilde yaratıldığı için, bu sorun olmaz...

O kadar yükseklerde hava -50 dereceye kadar soğur. Suyun 0 derecede donduğunu düşünürsek, kuşların bir anda taş gibi donmaları ve yere düşmeleri gerekmez miydi? Çünkü bu ısı, buzdolabımızın derin dondurucusundan bile soğuktur.

Siz hiç, derin dondurucudan çıkarılan bir tavuk gördünüz mü?

Uçabilecek gibi görünüyor muydu?

Ama hayır, kuşlar donmazlar! Neden mi? İşte bilim adamları bunu henüz tam olarak bilemiyorlar. Araştırıyorlar ama bulamıyorlar. İçlerinden en akıllı olanları: "Allah kuşların vücutlarında öyle mükemmel bir sistem yaratmış ki, onun ne olduğunu henüz çözemedik!" diyor.

Orthodrome

Orthodrome nedir? Sanırım bu kelimeyi ilk kez duyuyorsunuz. Orthodrome, kısaca, bir küre üzerindeki iki nokta arasında gidilebilecek en kısa yol demektir. Eğer Dünya küresi üzerinde iki nokta arasındaki en kısa yolu belirlemeye kalkarsanız, pek çok matematik formülü bilmeniz gerekir. Ya da; bir uzay mekiği bulacaksınız. Uzaya çıkacaksınız. Uzay mekiğinin penceresinden mavi küreye, yani Dünya'ya bakacaksınız ve göz kararı işte A noktası ile B noktası arasındaki en kısa yol diyeceksiniz. Artık hangisi kolayınıza geliyorsa.

Üçüncü bir yol daha var aslında; ama hiçbirinizin bunu kabul edeceğinizi sanmıyorum! Beyninizi bir kuş beyni ile değiştirmek! Çünkü kuş beyinli diye alay ettiğimiz o kuşlar gidecekleri yere her zaman en kısa yoldan giderler. Yani orthodrome yoldan. Siz buna kestirme yol da diyebilirsiniz!

Bu arada gemiciler, okyanusta seyahat ederlerken orthodrome yolları bulmayı 19. yüzyılda ancak tam olarak becerebilmişlerdir!

"Hemşerim Afrika Ne Tarafta?"

Eğer uzun bir yolculuğa çıkacaksanız, yönünüzü belirlemenin bir yolunu bulmalısınız. Yoksa kaybolursunuz. İstanbul'dan yola çıkan bir leylek sürüsü Afrika'ya nasıl gidecek? Yönlerini nasıl bulacaklar? İşte göç yolculuğunun en önemli sırrı budur. Ve bu sır da tam olarak çözülebilmiş değildir.

Bazı araştırmacılara göre kuşlar, yeryüzündeki bir takım şekillere, dağlara, nehirlere falan bakarak yollarını ve yönlerini bulurlar.

Ama pek çok kuş, geceleri sehayat eder! Bazıları da bulutların çok çok üstünde! "O zaman da Güneş'e ve yıldızlara bakarak yol bulurlar!" diyebiliriz. Ama ya hava bulutluysa...

En son teorilerden birisi kuşların beyinlerinde bir pusula bulunduğu şeklindedir. Tabii bu bildiğimiz gibi bir pusula değildir. Beyinlerinde mıknatıs özelliği gösteren bazı maddeler vardır. İşte bu maddeler pusulanın ibresi gibi, kuşları doğru yöne çevirir.

Sürüsüne Bereket

Kuşlar sürü halinde göç ederler. Bunun çok faydaları vardır. Mesela kartal gibi yırtıcı kuşlar, binlerce kuşu bir arada görünce, korkup saldırmazlar. İlk kez yolculuğa çıkan yavru kuşlar, yolu bilmedikleri için akrabaları arasında kaybolmadan uçarlar.

Kuşlar V şeklinde uçarlar. Bu uzun yolculuklarda çok işe yarar. Öndeki kuşun kanadından çıkan hava akımı, arkadakini yavaşlatır. Eğer kuşlar tren vagonları gibi sıra sıra uçsalardı, arkadakiler çok yorulurdu. Ama V şeklinde uçsalar, öndekinin hava akımı yanındakine yardımcı olur. İşte bu yüzden kuşlar V şeklinde uçarlar. Böylece herkes, önündekinden faydalanır. Hem de tek başına uçan bir kuştan p oranında daha az enerji harcayarak! Ama en önde giden kuş en çok yorulan kuş olur. Bu yüzden de önde giden kuş sık sık değişir...