Kutup Ayısı

Kutup ayıları, yer kabuğu üzerinde yaşayan en iri, en amansız etoburlardır. Onların Haşim İşcan alt geçidinde satılan pelüş oyuncaklara benzemelerine hiç aldanmayın, bir kutup ayısı ile karşılaşırsanız—tabii bunun için kutuplara gitmeniz gerekir—hemen kaçın!

Her ne kadar, bu iri cüsseli hayvanlar neredeyse at kadar hızlı koşabildiği için kaçmanın pek faydası olmayacaksa da, en azından şu güzel maviş gökkubbe altında, doya doya bir iki nefesçik daha almış olursunuz...

 

KUTUP AYILARI AGRESİF Mİ OLURLAR?

Aslında ben kutup ayılarını anlıyorum. Orman ayıları gibi bir elleri balda, bir elleri armut dalında, nehirde palamut, somon; dağda kestane kebap bir hayat sürmüyor onlar.

Yerkürenin yaşaması en zor bölgesinde, Eskimo çocuklarının dondurmalarını yalayabilmeleri için bir süre ateşe tutmaları gereken kutuplarda yaşıyorlar.

O yüzden bir miktar agresif olmaları gayet normal. Hele de bakıp büyütmeniz, yedirip içirmeniz gereken bir bebeğiniz varsa...

 

YAVRULARA AGRESİFLİK OLMAZ. ALLAH, ANNE KALBİNİ ŞEFKATLE DOLDURUR.

Sıfırın onlarca derece altındaki bu soğuk memlekette yaşamak, hele hele de bir bebek dünyaya getirip bakıp büyütmek zor iştir. Fedakârlık gerektirir ve emin olun kutup ayıları—aynı zamanda—yeryüzünün en fedakâr, en cefakâr anneleridir.

Tabii, onlarla aynı yeryüzünü paylaşan insan ırkının annelerinden sonra...

 

KUTUP AYILARI KIŞ UYKUSUNA YATARLAR MI?

Kutup ayılarının normal şartlarda bir yuvaya ihtiyaçları yoktur. Ancak dişi kutup ayısı hamile ise işte o zaman bir yuvaya ihtiyaç olur. Çünkü kutup ayısı yavruları doğduklarında neredeyse tüysüz üstelik kördür. Büyüyüp irileşene, bi güzel yağlanıp palazlanana kadar yuvaya ihtiyaçları vardır.

Ayrıca kutup ayıları öteki ayılar gibi kış uykusuna yatmazlar. Sadece hamile ya da kış başında yeni doğum yapmış dişi kutup ayıları, yavrularının iyiliği için, kışı yuvada koyun koyuna geçirirler.

 

KUTUP AYILARI KARDA YUVA YAPMANIN PÜF NOKTASINI BİLİYOR MU?

Anne kutup ayısı doğumdan önce bu zor kutup şartlarına uygun bir yuva yapmalıdır.

Dört bir yanın karla kaplı olduğu bir yerde yuva yapmak ilk bakışta size kolay gelebilir. Fakat bayan kutup ayısının yuvası karın içinde eşelenerek açılmış bir delikten çok daha fazlasıdır.

Ortalama bir yuva iki metre uzunluğundaki bir tünel ve tünelin nihayetindeki yarım metre çapındaki bir oturma odasından oluşur. Ve bu odalar her zaman yuvanın girişinden daha yukarıda kalacak şekilde kazılır.

 

KUTUP AYISI YUVASININ ÇOK ÖNEMLİ BİR ÖZELLİĞİ

Peki ama neden böyle?

Eğer bir öğretmen olsaydım bu soruyu sınavda sorardım. Daha doğrusu bir sınavda bu soruyu sorar, başka da hiçbir soru sormazdım. Doğru cevap verenlere de Çin malı, pelüş kutup ayısı hediye ederdim. Fakat sanırım bu bana oldukça pahalıya patlardı. Çünkü bir kutup ayısının bildiği şeyi, her halde bir sınıf dolusu öğrencinin çoğu bilirdi!

Kutup ayıları odaları girişten yukarıda inşa ederler. Çünkü, hepinizin bildiği gibi ısınan hava yükselir. Ve eğer odalar girişle aynı hizada olsaydı ya da girişten daha aşağıda kazılsaydı, ayıların vücut sıcaklıkları, alıp verdikleri nefes yüzünden ısınan hava, girişten dışarıya kaçardı. Sıcak hava odaların içinde durmaz, yerini dondurucu kutup soğuğuna bırakarak, kaçar giderdi.

Ayrıca anne kutup ayıları, inşa ettiği yuvasının üzerini bir metreye varan kalın bir kar yığını ile kapatır. Kar çok iyi bir yalıtkandır. Yani ısı alışverişini büyük oranda engeller. Dışarıda hava eksi 30-40 derece bile olsa yuvanın içi  2-3 derece olur.

Bu ısı farkı oldukça muazzam bir orandır. Bunun kıymetini en iyi, dışarısı 10 dereceyken, betondan, korunaklı dış cephesi mantolamalı izolasyonlu bir evin içini 20-25 derece yapmak ve o derecede tutmak için her ay doğalgaz faturasını ödemek zorunda olanlar bilirler.

Kutup ayılarının yuvalarında bu ısı derecesi, zaten yeterince soğuk olan kutuplarda, çok daha dondurucu bir hâl alan kış mevsiminde bile hemen hemen hiç değişmez.

 

ANNE KUTUP AYISININ YEDİ AYLIK ORUCU

Anne kutup ayısı, minik yavrularını, sıcacık göğsüne bastırır ve kışı, bahar geldiğinde avlayacakları yağlı foklara dair tatlı rüyalar görerek geçirirler... Bu süre içinde (yaklaşık 7 ay) anne hiçbir şey yiyemez. Yavrular ise sürekli süt emerler. Anne kutup ayısının vücudundaki yağlar, o vücudu yaratanın çalıştırdığı mükemmel sistemle proteine dönüşüp sütüne karışır.

Yavrular hızla gelişip büyürken, annecik, zayıflar da zayıflar.

 

VE ŞİMDİ A-TİK-TUK* VAKTİ!..

Kış mevsiminin ardından kutuplarda havalar biraz daha ısındığında (ısındığında dediğime bakmayın yine eksi bilmem kaçtır) ve anne kutup ayısı, tüyleri gürleşmiş, gözleri açılmış ana sütü emmekten yağlanıp palazlanmış yavrularını ilk kez gün ışığına çıkarır.

Hep beraber uçsuz bucaksız kutuplarda düşe kalka, kaya yuvarlana bir yürüyüşe çıkarlar. Anne ayı, yavrucuklarına fok avlamayı, oltasız balık tutmayı, kar helvası yapmayı, kutup bölgesine gelen acemi kâşiflerin ödünü patlatmayı falan öğretir.

Ve dünyanın en soğuk yerinde, dünyanın en sıcak hikâyelerinden biri, işte böyle yaşanır.

Ha bu arada içinize dert oldu biliyorum. O yüzden şunu da söyleyivereyim:

Merak etmeyin kutup ayıları ısınan havanın yükseldiğini bilmezler. Yuvalarını bu şekilde inşa etmeleri, yaratılıştan onlara verilen bir özelliktir. Tıpkı arıların kovanlarında o muhteşem kusursuz altıgen petekler yapmaları, örümceklerin ağ örmeleri gibi...

…

(*) Eskimo dilinde, yavru kutup ayısılarının yuvadan ayrılıp denize doğru yaptığı ilk yürüyüşe A-Tik-Tuk deniliyor.