Adaçayı / Bitki Uzmanının Notları

KÜNYE

Takım: Laimales / Ballıbaba takımı

Aile: Lamiaceae / Ballıbabagiller ailesi

Bilimsel adı: Salvia tomentosa

Türkçe adı: Adaçayı, Şalba, Moşabla, Boşabla, Boş yaprağı

Bir metre kadar boylanabilen adaçaylarının gövdesi dik, genellikle üst bölümde dallı ve tüylüdür. Yaprakların şekli darca dikdörtgensi ile yumurtamsı arasında değişir. Çiçekleri leylak ve mor ya da beyaz renklidir.

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında 90-1600 m yükseklikler arasında yayılış gösterir. Kayalık yamaçlar, ormanlık alanlar ve yol kenarında görülür. Çiçeklenme dönemi: Nisan-Ağustos.

BİLİYOR MUSUNUZ?

Bitkinin bilimsel adı olan ‘Salvia’, Latincede ‘iyileştirici’ anlamına gelir. Tür adı ‘tomentosa’ is Latincede ‘kaba tüylü’ anlamına gelir. Türün gövdesinin kaba tüylerle kaplı olmasına işaret eder.

Bitkinin yapraklarından hazırlanan çay, halk arasında soğuk algınlığı ve boğaz ağrılarına karşı şifa amaçlı kullanılır. Ancak bir bardaktan fazla içmemek lazım. Unutmayalım ki her şeyin azı karar, çoğu zarardır.

DÜŞÜNELİM

Bal arıları ile adaçayı arasında muhteşem bir ilişki vardır. Sanki bu iki canlı birbirleri için yaratılmışlardır. Çünkü adaçayı çiçeğinin yapısı arılarla tozlaşma yapabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bal arısı, çiçekteki bal özünü almak için çiçeğin iç kısmına doğru girmeye çalışırken başı ile de bilmeden polen kesesinin bağlı olduğu organa baskı yapar. Bu baskı sonucu stamenlerin (erkek organ) bağlı olduğu mekanizma da çalışır ve polen yüklü stamenlerin arının karın bölgesine doğru eğilmesine neden olur. Stamenlerdeki polen kesesi arının karın bölgesine değmesiyle birlikte çiçek tozları buraya dökülür. Sonuçta çiçek tozuna bulaşmış olan Bal arısı, başka bir dişi çiçeğe gittiğinde karın bölgesindeki çiçek tozlarını çiçeğin dişi organın tepesine bulaştırarak adaçayının döllenmesini (tozlaşmasını) sağlamış olur.

Demek ki Allah, arıları ve adaçayı bitkisini birbirlerine faydalı olacak şekilde yaratıyor. Bitkiye arının iştah duyacağı bal özü veriyor, arıya da bitkinin polenlerini taşıtıp soyunu devam ettiriyor.

KAYNAK

Akbaba, G. Bombus Arıları, Bilim-Teknik Dergisi, 353, 1997.